تحلیل همدید بارش های زمستانه ناحیه کم بارش شرق و جنوب شرق ایران

چکیده در پژوهش حاضر جهت شناسایی عوامل پویشی و گرماپویشی موجد بارش های سنگین، شدید و فراگیر پهنه کم بارش شرق و جنوب شرق ایران از دو پایگاه داده استفاده شد. پایگاه اول شامل داده های روزانه بارش با آرایه ای به ابعاد 2446?15992، از تاریخ 1/1/1340 تا 11/10/1383 شامل 15992 روز و 2446 یاخته و پایگاه دوم شامل شامل متغیرهای جوی است که عبارتند از: دمای هوا(برحسب کلوین)، ارتفاع ژئوپتانسیل(برحسب متر)، فشار تراز دریا(برحسب هکتوپاسکال)، نم ویژه(برحسب گرم برکیلوگرم)، مولفه باد مداری و باد نصف النهاری(برحسب متر بر ثانیه). چون تفکیک مکانی داده های جوی 5/2?5/2 درجه قوسی است، چارچوب مورد مطالعه(صفر تا 120 درجه شرقی و تا 80 درجه شمالی) ابعادی برابر 49?33 دارد و شامل 1617 یاخته مکانی است. سپس با انجام تحلیل خوشه ای به روش ادغام وارد بر روی آرایه فواصل اقلیدسی نقشه های روزانه فشار تراز دریا و نقشه های روزانه ضخامت، سه الگوی همدید متفاوت شناسایی شد. جهت مطالعه ی دقیق و جامع تر، از میان این الگوهای همدید با ضریب همبستگی 5.0، روزهای نماینده ای استخراج شدند که بیشترین همبستگی را با دیگر روزهای واقع شده در آن الگو داشتند و سپس با استفاده از نقشه های متغیرهای مختلف جوی، به تجزیه و تحلیل روزهای نماینده پرداخته شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که سه الگوی اصلی فشار تراز دریا در رخداد بارش های پهنه مورد مطالعه عبارتند:1- الگوی اول، پرفشار غرب اروپا/فرود خلیج فارس- فرود ترکمنستان.2- الگوی دوم، پرفشار سیبری/فرود خلیج فارس- فرود سودان.3- الگوی سوم، پرفشار مدیترانه- سیبری/فرود عربستان. همچنین بر روی نقشه های ضخامت هم عموما یک ناوه در غرب ایران بر روی عراق و ترکیه تشکیل شده است که قرارگیری نیمه شرقی ناوه بر روی منطقه مورد مطالعه باعث افزایش تاوایی و گسترش مکانیزم صعود و رخداد بارش های سنگین، شدید و فراگیر در این پهنه شده است. همچنین نتایج حاکی از این است که عمده منابع تغذیه کننده رطوبت این بارش ها، در ابتدا دریای عمان، دریای عرب و خلیج فارس می باشند که نقش دریای مدیترانه با جهت جنوب غربی و همراهی آن با رطوبت حاصل از خلیج فارس نقش ثانویه و بسزایی در تامین رطوبت این گونه بارش ها دارند.